Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym

Pracując z dziećmi w wieku przedszkolnym często poszukuję ciekawych metod pracy. Jedną z nich jest metoda ruchu rozwijającego. Stosowanie tej metody przynosi korzyści dla dzieci. Nie tylko wspomaga rozwój, wyrównuje opóźnienia w sferze emocjonalnej i społecznej. Uczy współdziałania z partnerem, pozytywnego wykorzystania nagromadzonej energii, wykorzystania siły, koncentrowania się na wykonywanym zadaniu. Wyzwala wśród uczestników wiele radości, śmiechu. Jest metodą uniwersalną.

Zdaniem autorki metody: „wszystkie dzieci mają dwie podstawowe potrzeby: pragną czuć się dobrze we własnym ciele (jak w domu), czyli umieć w pełni nad nim zapanować, po drugie odczuwają potrzebę nawiązywania kontaktów z innymi. Zaspokojenie tych potrzeb- dobry kontakt z samym sobą i z innymi ludźmi- jest możliwy dzięki dobremu nauczaniu ruchu”(W, Sherborne., s.12)

Weronika Sherborne w metodzie „Ruch Rozwijający” wyróżnia ćwiczenia, które wspomagają rozwój dziecka. Do nich należą:
- ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała,
- ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu,
- ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą,
- ćwiczenia twórcze.

Ćwiczenia w/w można stosować w różnych formach:
- zajęcia indywidualne,
- zajęcia w parach,
- zajęcia dla całej grupy.

Ćwiczenia stosowane w tej metodzie opierają się na doświadczeniach ruchowych, intensywności i ciągłości doświadczeń. Mają one szczególne znaczenie dla rozwoju wszystkich dzieci, a szczególnie dla dzieci z zaburzeniami w sferze ruchowej, emocjonalnej i społecznej. W metodzie ruchu rozwijającego wykorzystuje się dotyk, ruch, ćwiczenia świadomości ciała i przestrzeni oraz wzajemne relacje (relacje „Z”, relacje „Przeciwko”, relacje „Razem”).

ŚWIADOMOŚĆ CIAŁA I PRZESTRZENI (wg M. Bogdanowicz)- to ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała (świadomość ciała) oraz ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i budować poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu ( świadomość przestrzeni).

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ PROWADZĄCYCH DO POZNANIA WŁASNEGO CIAŁA wg Sherborne ( z doświadczenia):
1. Wyczuwanie brzucha, pleców, pośladków: - leżenie na plecach, - leżenie na brzuchu, - ślizganie się w kółko na brzuchu, to samo na plecach, - siedząc- przyciąganie kolejno nóg (ręce oparte wzdłuż boków), - siedząc- kręcenie się w kółko na pośladkach ( nazywam to ćwiczenie bączkami) bezpieczny przewrót na plecy ( dzieci kręcąc się same przewracają się bezpiecznie na plecy), - siedząc- przyciąganie głowy, rozprostowywanie się do pozycji leżącej, - czołganie się na brzuchu do przodu, z wyciąganiem i zginaniem na przemian rąk i nóg, - czołganie się na plecach do przodu z wyciąganiem i zginaniem na przemian rąk i nóg, - pełzanie ze złączonymi nogami do przodu i tyłu’ - przesuwanie się na pośladkach do przodu i tyłu ( nogi zgięte w kolanach ręce obejmują kolana).
2. Wyczuwanie nóg i rąk. Wyczuwanie kolan w pozycji siedzącej: - podciąganie kolan do siadu skulonego, - pchanie kolan do siadu prostego (pokonując opór), - w siadzie prostym- rozcieranie, masowanie i poklepywanie kolan, - maszerowanie i bieganie z podnoszeniem wysoko kolan, - bieganie z uderzaniem stopami o pośladki, o piłkę. Wyczuwanie nóg (w ruchu): - chodzenie, bieganie na „sztywnych” nogach ( jak roboty, jak lalki nakręcane, - chodzenie na „gumowych” nogach, - chodzenie na palcach, piętach, zewnętrznych krawędziach stopy, wewnętrznych. Wyczuwanie nóg- siedząc (nogi wyprostowane): - dotykanie palcami stóp podłogi, - uderzanie o podłogę piętami, - uderzanie o podłogę całą stopą, (szybko i wolno). Wyczuwanie łokci- siedząc (kolana zgięte): - dotykanie łokciami kolan, - dotykanie prawym łokciem lewego kolana i odwrotnie (ruchy naprzemienne). Wyczuwanie twarzy- siedzenie w kole: - wytrzeszczanie oczu („duże oczy”), mrużenie oczu, - zabawne miny. Wyczuwanie całego ciała: - leżenie na plecach, - turlanie się (mięśnie naprężone i rozluźnione), - leżenie z rękami wzdłuż ciała ( napinanie i rozluźnianie mięśni).

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ POZWALAJĄCE ZDOBYĆ PEWNOŚĆ SIEBIE I POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA W OTOCZENIU wg Sherborne ( z doświadczenia): Wszystkie ćwiczenia dotyczące wyczuwania brzucha, pleców, pośladków, całego ciała sprawiają, że dzieci zaczynają czuć się bezpieczniej w otoczeniu. Stosuje się następujące ćwiczenia: - ćwiczenia indywidualne (leżenie na plecach, na brzuchu jako odpoczynek, - ćwiczenia w parach: jedna osoba robi „mostek”, a druga obchodzi ją na czworakach, przechodzi pod, przez, nad, dookoła.., - ćwiczenia w grupie: grupa tworzy „tunel”- pozostałe dziecko czołga się pod tunelem na plecach, brzuchu itp.; grupa leży na brzuchu w rzędzie, a dziecko pełza po pośladkach wszystkich dzieci. Wykonywanie tych ćwiczeń pozwala nauczyć się współpracy w grupie, czekania na swoją kolej.

ROZWIJANIE WZAJEMNYCH KONTAKTÓW: RELACJE „Z”- określają funkcjonowanie dziecka w relacjach opiekuńczych z silnym i aktywnym partnerem, dają możliwość przeżycia wspólnego wysiłku fizycznego, rozwijają i uczą koncentracji, zwracania na siebie uwagi. Są dobrą zabawą, której towarzyszy śmiech, okrzyki. Wydostają się z dziecka nagromadzone emocje i znikają napięcia. ( za W Sherborne i M. Bogdanowicz) RELACJE „PRZECIW”- określają funkcjonowanie dziecka w relacjach z partnerem lub innym dzieckiem, polegające na wyrażaniu energii i siły. RELACJE „RAZEM”- określają funkcjonowanie dziecka w relacjach współpracy z partnerem lub innym dzieckiem ( za M. Bogdanowicz).

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ Ćwiczenia „Z” w parach (partner „aktywny” i partner „bierny”): - pozycja siedząca: ćwiczący siedzi opierając się plecami o partnera ( nogi ugięte w kolanach): a) pcha plecami partnera, starając się pokonać jego opór ( zmiana ról), b) pozycja jak wyżej- kładzenie się na przemian plecami na plecami na partnera z unoszeniem bioder, - ciągnięcie za kostki ćwiczącego, leżącego na brzuchu lub na plecach, - ciągnięcie za przeguby rąk lub łokcie ćwiczącego leżącego na plecach, - kołysanie: pozycja siedząca, tworzenie „fotelika” dla ćwiczącego „pasywnego” i obejmowanie go, łagodnie kołysząc do przodu, - kołysanie w różnych kierunkach: obejmujemy jedną ręka partnera, drugą opieramy z tyłu o podłogę, „Opiekujący się” musi cały swój ciężar przenieść na rękę opartą z tyłu, - przyjęcie całego ciężaru partnera: ćwiczący „aktywny” w klęku podpartym, „pasywny” kładzie się dowolnie (na plecach, brzuchu, wzdłuż i w poprzek), „aktywny” porusza się po sali w różnych kierunkach, - prowadzenie „ślepca”: ćwiczący zamyka oczy i jest oprowadzany (jest to ćwiczenie trudniejsze, niż się wydaje- wymaga zaufania do „przewodnika” raz zdecydowania i pewności siebie osoby aktywnej), - próby utrzymania równowagi i ciężaru ciała: a) ćwiczący, leżąc na plecach (nogi zgięte), podtrzymuje za ręce współćwiczącego leżącego na brzuchu (plecach) , b) ćwiczący, leżąc na plecach (nogi podniesione i wyprostowane), podtrzymuje za ręce współćwiczącego leżącego na jego stopach. Są to ćwiczenia dość zaawansowane, które przyzwyczajają do kontaktu wzrokowego. Dla relaksu stosować można: a) masażyki wg poleceń nauczyciela b) słuchanie muzyki relaksacyjnej c) słuchanie kołysanek.

Ćwiczenia „Przeciw” w parach - „Skała”: ćwiczący staje stabilnie w rozkroku podpartym lub siedzi mocno podparty o podłoże; współćwiczący próbuje przesunąć „skałę”, pchając lub ciągnąc w różnych kierunkach (ulubione ćwiczenie dzieci), - „Worek”: to samo ćwiczenie ze współćwiczącym leżącym na plecach lub brzuchu, a także próbowanie przewrócenia współćwiczącego na drugą stronę, - „Paczka”: dziecko zwija się w kłębek, a współćwiczący usiłuje „rozwiązać paczkę”, ciągnąć za nogi i ręce; „paczka” może zostać podniesiona w górę ( „nierozwiązana”), co dowodzi dużej koncentracji energii i skupienia na zadaniu (ulubione ćwiczenie dzieci).

Ćwiczenia „Razem”. •W parach( obydwaj partnerzy aktywni): - Partnerzy siedzą złączeni plecami, po czym wstają, nie odrywając się od siebie, napierając na siebie plecami tak, aby obydwaj powstali, - Kołysanie się: siedząc przodem do siebie z lekko zgiętymi nogami, ćwiczący trzymają się za ręce lub przeguby; na zmianę kładą się na plecy i są przeciągani przez partnera (ze zmianą ról), - Równowaga: stojąc do siebie twarzą i trzymając się za ręce, ćwiczący odchylają się i przechodzą do siadu, a następnie razem wstają. • W grupie: ( uczestniczą trzy lub więcej dzieci) wszyscy pracują razem jako grupa. -trzy osoby: - Kołysanie: dwóch ćwiczących siedzi naprzeciwko, pomiędzy nimi trzeci, kolana lekko ugięte i rozsunięte, ręce wyciągnięte do przodu; ćwiczący w środku jest kołysany na boki przez partnerów; uwaga skupia się na podtrzymywaniu jego głowy i ramion, należy czuwać nad płynnością ruchów. - ćwiczenia skoczne: dwóch współćwiczących wspomaga osobę skaczącą, trzymając ją za dłonie i łokcie, - Huśtanie: dwóch współćwiczących huśta trzeciego partnera, trzymając go za kostki i nadgarstki. Więcej ćwiczących w kole lub na plecach: a) wszyscy przewracają się jednocześnie na przemian na prawy i lewy bok, b) zginanie i prostowanie nóg, c) nie odrywając ramion, zginają ręce w łokciach i próbują połączyć ręce w koło, d) wykonanie rozety, Ćwiczenia te uczą koordynacji w grupie, ( są dość trudne do wykonania, mobilizują grupę ćwiczącą). Ćwiczenia twórcze Osoba prowadząca zajęcia powinna obserwować swoje dzieci, zachęcać je, ośmielać, chwalić, a wtedy ćwiczenia przekształcą się „ruch twórczy”. Ćwiczenia „twórcze” pozwalają nawiązać i pogłębić stosunki międzyludzkie, dają możliwość uwolnienia się od wewnętrznych napięć, niepokojów.

Zdaniem Rudolfa Labana jeżeli w naszym nauczaniu pomogliśmy w przezwyciężaniu lęków, obaw i osiągnęliśmy poziom swobodnego komunikowania się, to znaczy, że osiągnęliśmy sukces. Metoda ruchu rozwijającego jest często stosowana przez ze mnie w pracy z dziećmi jako zabawy ruchowe, jako elementy włączane do zestawu ćwiczeń gimnastycznych lub zestawy ćwiczeń gimnastycznych samodzielnie opracowanych. Należy najpierw nauczyć dzieci wykonywania pojedynczych ćwiczeń, zapoznać z ich nazwami, by tworzyć zestawy. Metoda ma charakter uniwersalny.
Poniżej przedstawiam przykładowe scenariusze zajęć.
 
Scenariusz zajęć dla dzieci 3-letnich
Temat: Zestaw zabaw ruchowych wg metody W. Sherborne.
Cele szczegółowe: dziecko potrafi: nawiązać kontakt z drugim dzieckiem,  dzielić przestrzeń z innymi, współpracować z partnerem, ćwiczyć w pogodnym, wesołym nastroju.
Grupa wiekowa: dzieci 3 –letnie.
Miejsce prowadzenia ćwiczeń: klasa
Metody: metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne.
Formy: z całą grupą, z partnerem, indywidualnie,
Środki dydaktyczne: magnetofon
Przebieg zajęcia:
1. Powitanie uczestników spotkania. Dzieci stoją w kole i śpiewają: Wszyscy są, witam was. Zaczynamy, to już czas. Jestem ja, jesteś ty. Raz, dwa, trzy.
 2. Dzieci dotykają się różnymi częściami ciała, najpierw wg propozycji nauczyciela, potem wg pomysłów własnych. Ćwiczeniom towarzyszy muzyka.
3. Partnerzy siadają tyłem do siebie. „Poznają” wzajemnie swoje plecy. Następnie odpychają się plecami na przemian- raz jedna, raz druga osoba.
4. Huśtawka. Partnerzy, trzymając się za ręce, wykonują przysiad. Raz kuca jedna, raz druga osoba.
5. Masaż. Dziecko leży na podłodze, drugie masuje jego plecy wg poleceń: - masujemy plecy całą dłoni - przebiegło stado koni- dotykamy piąstkami. Po chwili następuje zmiana ról.
6. Relaks przy muzyce. W rytm „tańczą” poszczególne części ciała: najpierw ręce, potem nogi, głowa, ramiona, biodra i wreszcie całe ciało.
Uwaga: zachęcamy dzieci do zabaw, nie zmuszamy.
 
Scenariusz zajęć prowadzonych metodą Weroniki Sherborne dla dzieci 5-6-letnich.
Temat: Zestaw ćwiczeń prowadzonych metodą Ruchu Rozwijającego.
Cel: wspomaganie rozwoju dziecka poprzez ruch oraz kontakt emocjonalny i fizyczny, nawiązanie kontaktu wzrokowego pomiędzy partnerami, zachęcanie do wspólnej zabawy.
Cele szczegółowe: dz potrafi dzielić przestrzeń z innymi dziećmi i nawiązać z nimi kontakt, potrafi współpracować z partnerem, umie ćwiczyć w pogodnym, wesołym nastroju, potrafi wykorzystać pozytywnie emocje i nadmiar energii.
Metody: metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne; elementy metody Denissona; masażyki.
Grupa wiekowa: dzieci5- 6-letnie.
Miejsce ćwiczeń: sala gimnastyczna.
Pomoce: kolorowe chusteczki, magnetofon, kaseta z muzyką relaksacyjną
Przebieg zajęć:
I. Powitanie grupy piosenką: Podaj rękę partnerowi, potem podaj drugą Zrób obrocik dokoła, gdy muzyka brzmi. Stań na baczność, tupnij nogą i dokoła zakręć głową Klaśnij w ręce i w kolana, gdy muzyka brzmi.
II. Ćwiczenia świadomości ciała i przestrzeni.
1. Powitanie częściami ciała: - dz. witają się brzuszkami ( dz. mówią sobie „ Dzień dobry”), - witają się plecami, - pośladkami, biodrami, barkami, łokciami, kolanami, nosami i wg pomysłów dzieci...
2. Ruchy naprzemienne: dzieci leżą na plecach, kolana zgięte, łokcie zgięte. Należy prawym łokciem dotknąć lewego kolana, następnie lewym łokciem dotknąć prawego kolana, powtarzamy kilka razy. To samo ćwiczenie w pozycji stojącej.
3. Dzieci siedzą w kole i wykonują śmieszne miny.
4. Relaks przy muzyce: W rytm „tańczą” poszczególne części ciała Najpierw wykorzystaniem kolorowych chustek. Najpierw ręce, potem nogi, głowa, ramiona, biodra i wreszcie całe ciało.
III. Relacje „Z”.
1. „Mostek” jedno dziecko robi mostek, a drugie obchodzie je na czworakach, przechodzi pod, nad, dookoła, na koniec omija wykonując „leniwą ósemkę”. Powtarza kilka razy, zmiana ról.
2. Wspólnie wykonują tunel, jedno z dzieci przechodzi w tunelu. Pozostałe czekają na swoją kolej.
3. Ciągnięcie za kostki partnera leżącego na plecach. Zmiana ról.
4. Relaks. Wykonanie masażu do wiersza „List do cioci Halinki”.wg M Bogdanowicz. Dzieci siedzą w kole i wspólnie na swoich plecach wykonują masaż.
IV. Relacje „Przeciwko”.
1. Dzieci siadają plecami do siebie i najpierw jedno odpycha drugie, potem następuje zmiana, po czym pojawia się próba sił, kto kogo przepchnie (plecy –w plecy) - odpychają się wzajemnie. ( ćwiczenie to wyzwala wiele radości, śmiechu).
2. Odklejanie od podłogi. Jedno dziecko z pary naśladuje smarowanie klejem rąk i nóg, a potem stara się przykleić mocno do podłogi. Drugie zaś stara się oderwać od podłogi najpierw ręce, potem nogi. Zmiana ról. (to ćwiczenie pozwala na zużycie ogromnej ilości nagromadzonej energii i siły).
3. Relaks . Kołyska. – dzieci słuchają fragmentu ulubionej kołysanki. ( niektóre zamykają oczy, czują się bezpieczne, wyciszają się).
V. Relacje „Razem”.
1. Rozeta- Dzieci dobierają się po czworo, wszystkie czwórki leżą na plecach tworzą koła: - jednocześnie podnoszą się i opadają, - podnosi się tylko dwoje dzieci, dwoje leży na plecach, i zmiana, - wszystkie razem podnoszą nogi w górę i starają się je połączyć piętami, palcami... - wg pomysłów dzieci...
2. Relaks. Czwórki siadają w kole plecami do siebie, wspólnie wykonują rysunki na plecach: - masują plecy, rysują figury, litery podane przez n, potem przez dzieci...
VI. Pożegnanie grupy „Iskierką”
 
Literatura:
1. Weronika Sherborne: „Ruch rozwijający dla dzieci”. PWN, Warszawa 2003
2. Bogdanowicz Bogdanowicz., Kisiel B., Przasnysza M., Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, Warszawa, WSiP
3. Bogdanowicz M. Rymowanki. Przytulanki. Wydawnictwo Fokus, Warszawa 1995.
4. Wasilak A. (red) Zabawy z chustą. Klanza 2002.

Opracowała: Renata Piątek