Symptomy ryzyka dysleksji wg. M. Bogdanowicz

Obserwując małe dziecko, gdy od szkoły dzieli je jeszcze kilka lat, nie trudno dostrzec symptomy, które zapowiadają późniejsze kłopoty w czytaniu i w pisaniu. Do nich należą przede wszystkim zdaniem badających:
- zaburzenia funkcji percepcyjnych: spostrzegania wzrokowego i słuchowego;
- zaburzenia funkcji ruchowych, głownie motoryki rąk;
- zaburzenia funkcji językowych;
- zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej.
 
Doświadczenia z praktyki klinicznej i wyniki badań nad rozwojem dzieci dyslektycznych ( za H.Jaklewicz, M.Bogdanowicz, Wszeborowska- Lipińska,1969,s.310) wskazują, że we wczesnym rozwoju dzieci dyslektycznych (poniemowlęcym i przedszkolnym) obserwuje się objawy tzw. ryzyka dysleksji, takie jak: opóźnienia rozwoju mowy, opóźnienia rozwoju ruchowego i lateralizacji. Dla uchwycenia istoty problemu M.Bogdanowicz (1994,s.32-38) opracowała symptomy „ryzyka dysleksji”.
 
W wieku niemowlęcym i poniemowlęcym dzieci wykazują:
- opóźnienie w rozwoju mowy i rozwoju ruchowym;
- później niż u rówieśników przejawiają się takie osiągnięcia rozwojowe jak: wypowiadanie pierwszych słów, zdań prostych i złożonych;
- później zaczynają chodzić, biegać;
- małą zręczność manualną, nieporadność w samoobsłudze.
 
W wieku przedszkolnym (3-5 lat) dzieci wykazują:
- małą sprawność ruchową w zakresie całego ciała: dziecko ma trudności z utrzymaniem równowagi, jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych, z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym;
- słabą sprawność ruchową rąk: dziecko przejawia trudności i niechęć do samoobsługi (np. zapinania guzików, sznurowania butów ), do zabaw manipulacyjnych, takich jak nawlekanie korali; źle trzyma ołówek, rysując naciska nim za mocno lub za słabo;
- słabą koordynację wzrokowo- ruchową: dziecku sprawia trudność budowanie z klocków, rysuje niechętnie i prymitywnie; nie umie narysować:  koła jako 3-latek, kwadratu i krzyża jako 4-latek, trójkąta jako 5-latek;
- opóźnienie rozwoju orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: z końcem wieku przedszkolnego nie umie wskazać prawej ręki (myli się );
- zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej dają znać o sobie w formie nieporadności w rysowaniu (rysunki bogate treściowo, lecz prymitywne w formie ), trudności w składaniu obrazków pociętych na części, puzzli, układanek;
- opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja wielu głosek, trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, budowaniem wypowiedzi, z zapamiętywaniem nazw; wydłużony okres posługiwania się neologizmami, zniekształcanie nazw przez używanie niewłaściwych przedrostków.
 
W klasie zerowej  ( 6-7 lat ) dzieci ryzyka dysleksji charakteryzują:
- obniżona sprawność ruchowa: dziecko słabo biega, skacze, ma trudności z uczeniem się jazdy na nartach, z rzucaniem i chwytaniem piłki;
- trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi (np. z zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę, z używaniem widelca, nożyczek);
- trudności z rysowaniem rombu, odtwarzaniem bardziej złożonych figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków;
- opóźnienie rozwoju lateralizacji: mimo prób ustalenia ręki dominującej, dziecko nadal jest oburęczne;
- opóźnienie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni: dziecko ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała, przy określaniu ich terminami: prawe – lewe; nie umie określić kierunku na prawo i na lewo od siebie;
- trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość, trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki, z odróżnianiem kształtów podobnych (np. figur geometrycznych, liter m-n, l-t, ) lub identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. liter p-g, b-d );
- trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych określających stosunki przestrzenne: nad- pod, za-przed, wewnątrz- na zewnątrz;
- wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek, np. sosza lub szosza), błędy gramatyczne;
- trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie; trudności z zapamiętywaniem nazw, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie; trudności z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, jak: nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków i szeregi cyfrowe;
- trudności w różnicowaniu głosek podobnych (np.  z-s, b-p, k-g, czyli zaburzenia słuchu fonematycznego ); trudności z wydzielaniem sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem ( zaburzenia analizy i  syntezy głoskowej i  sylabowej ) oraz z manipulowaniem ze strukturą fonologiczną słów;
- trudności w nauce czytania;
- przy pierwszych próbach pisania częste pisanie liter i cyfr zwierciadlanie oraz odwzorowywanie wyrazów, zapisywanie ich od strony prawej do lewej.
 
Współwystępowanie wielu objawów pozwala przypuszczać, że mamy do czynienia  z dzieckiem ryzyka dysleksji. Wymienione wyżej trudności uniemożliwiają opanowanie techniki czytania i pisania w czasie przewidzianym przez program.

Literatura:
Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji problem i diagnozowanie, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2002r.

Opracowała: Renata Piątek