logo

W przedszkolu trudno sobie wyobrazić codzienną pracę bez odwołania się do literatury dziecięcej. Baśnie i legendy są kanwą do organizowanych zajęć dydaktycznych, stanowią inspirację do prac plastycznych, zabaw twórczych i odgrywania scenek teatralnych. „Baśń czy bajka to elementarz, z którego dziecko uczy się czytać we własnym umyśle, elementarz napisany w języku obrazów. Jest to jedyny język, dzięki któremu możemy zrozumieć siebie i innych, zanim dojrzejemy intelektualnie”. (B. Bettelheim „Cudowne i pożyteczne.”)

Niestety w dobie telewizji i komputerów nie wszyscy rodzice czytają i opowiadają swoim dzieciom bajki. Coraz częściej czytanie książek zastępuje telewizja. Ekranowa przemoc i agresja obecna w programach dla dzieci i filmach rysunkowych, nieustanna inwazja reklam oraz fascynująca maluchy władza nad światem w grach komputerowych, jest dla nich najatrakcyjniejszą formą spędzania wolnego czasu. Jedno jest pewne – ten rodzaj rozrywki źle wpływa na rozwój emocjonalny i umysłowy dziecka, zmienia strukturę mózgu i hamuje jego rozwój w wielu płaszczyznach sfer rozwojowych. Człowiek nie rodzi się czytelnikiem. Trzeba w nim obudzić zamiłowanie do książki, a skutecznym na to sposobem jest głośne czytanie dzieciom. Co zatem zrobić, aby książka zagościła w domu każdego dziecka? Odpowiedź jest prosta. Należy zachęcić rodziców do głośnego czytania swoim maluchom. Każdy z nas zdaje sobie sprawę, że głośne czytanie ma wiele zalet: rozwija język i wyobraźnię, uczy myślenia; buduje i umacnia więzi pomiędzy rodzicami i dziećmi; zapewnia emocjonalny rozwój; pomaga w wychowaniu; ułatwia naukę; kształtuje nawyk czytania i zdobywania wiedzy na całe życie. Czytać dziecku można w każdym wieku – niemowlakowi, gdyż czytanie na głos stymuluje rozwój jego mózgu i buduje trwałe skojarzenie czytania z przyjemnością, poczuciem bezpieczeństwa, przedszkolakowi, gdyż rozbudza w nim ciekawość świata i ułatwia zrozumienie siebie i innych, a nawet nastolatkowi, gdyż pomaga mu pokonać wiele problemów wieku dorastania. Zaszczepiona w dzieciństwie miłość do książek zaowocuje z dobrym skutkiem w przyszłości. Przyjemne doznania z książką u małego dziecka przygotowują miejsce dla zainteresowań literaturą w życiu dorosłym.

Dzieci bardzo chętnie słuchają bajek. Dzieje się tak, gdyż tam świat realny miesza się ze światem fikcji, tam można spotkać przyjaciół i przeżyć fascynujące przygody, a przede wszystkim pozbyć się lęku. Dzieci bardzo często nie potrafią mówić o własnych kłopotach. Nie umieją też opowiedzieć o swoich lękach i niepokojach, a niekiedy nawet ich rozpoznać. Myślą również, że gdy wyrażą je słowami one się nasilą. Ponieważ zabawa i fantazjowanie są dla dzieci głównymi sposobami uczenia się i zdobywania wiedzy o świecie, bajki stanowią tutaj nieocenioną pomoc. Bohaterowie bajek aktywnie pokonują trudności i przeszkody, są pełni samozaparcia, cierpliwi, wytrwali, wiedzą gdzie szukać pomocy w miarę potrzeby i jak korzystać ze wskazówek innych. Baśnie uczą radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych, a postacie w nich opisane reprezentują określony typ: dobry lub zły. Zło nie zostaje pozbawione atrakcyjności, lecz bohater pozytywny jest bardziej pociągający, przez co dziecko utożsamiając się z nim przejmuje jednocześnie zasady moralne. Baśnie dają nadzieję, że nawet słaby może zwyciężyć, jeśli stawi czoło przeciwnościom losu. Skłaniają do rezygnacji z dziecięcej potrzeby zależności, dają poczucie bezpieczeństwa.

Obok dostarczania przeżyć, baśnie kształtują cechy społeczne u dzieci tj.: umiejętność życia i działania wśród ludzi, współdziałanie z otoczeniem przyrodniczym, roztaczanie opieki nad słabszymi, podporządkowanie się prawom rządzącym w zespole. Wyrabiają poczucie odpowiedzialności, zaufanie, przywiązanie i szacunek dla dorosłych. Baśnie kształcą i aktywizują wyobraźnię wpływając na procesy intelektualne oraz emocjonalne.

Wiek przedszkolny to poważny okres w życiu dziecka, okres tworzenia się nawyków, kształtowania procesów uczuciowych, umysłowych, charakteru oraz osobowości. Właśnie w tym wieku należy dostarczać dzieciom odpowiedniej lektury, a bajki nadają się do tego wyśmienicie. Każde dziecko wykorzysta z baśni to, co jest mu w danej chwili najpotrzebniejsze. Zadaniem dorosłych jest pomoc w pracy nad nurtującymi dzieci problemami. Przyswojenie symbolicznego przekazu opowieści ułatwią: rysowanie, wydzieranie, malowanie, lepienie. Wypowiadając się artystycznie w sposób charakterystyczny dla swojego poziomu rozwojowego, dziecko uczy się niezależności myślenia i sposobu wyrażania swoich sądów. Dobrze jest też umożliwić dzieciom odebranie fragmentów lub całości baśni, tak jak chcą to same zrobić. Dużo czasu należy poświęcić również na rozmowy nie tylko o baśniach, lecz także o życiu codziennym.

Pojawia się pytanie: jakie lektury wybierać do czytania?

Wydawnictwa „zalewają” nas bogato ilustrowanymi książkami, które od pierwszej chwili przyciągają wzrok rodziców i dzieci. Należy zwrócić uwagę nie tylko na stronę graficzną książki, ale przede wszystkim na jej treść. Rozwojowi dziecka służą książki dostosowane do jego wieku, napisane dobrą, poprawną polszczyzną. Wskazane jest korzystanie z utworów znanych autorów literatury dziecięcej: J. Tuwima, J. Brzechwy, M. Konopnickiej, M. Kownackiej, K. Makuszyńskiego, D. Gellner, W. Chotomskiej, D. Wawiłow, braci Grimm, J. Ch. Andersena, A. Lindgren; bo są one gwarancją dobrego wpływu na rozwój dziecka.

Jak czytać?

Przystępując do czytania, należy stworzyć odpowiednią atmosferę. Dobrze jest zacząć od słuchania muzyki relaksacyjnej z dzieckiem, a kiedy dziecko jest zrelaksowane rozpocząć czytanie. Stosownie do tematyki książki, dobrze jest odpowiednio modulować głos, pewne nastroje wyrażać mimiką. Po każdej przeczytanej stronie, jeżeli jest ilustrowana, pokazywać ilustracje. Kiedy dziecko spontanicznie reaguje np. wybuchami śmiechu, nie bronić mu tego. Starać się podtrzymać radosny nastrój. Po przeczytaniu książki, bajki, baśni itp. wskazana jest krótka rozmowa z dzieckiem o przygodach bohaterów. Dzieci chętnie opisują słowami zdarzenia następujące po sobie, a następnie malują wybrany przez siebie fragment z utworu literackiego. Książki powinno się dobierać tak, by treścią odpowiadały możliwościom i zainteresowaniom dzieci. Celem czytania zawsze powinna być przyjemność dziecka. Głośne czytanie jest bardzo łatwe, bo jest w zasięgu możliwości każdego. Nie wymaga szczególnych zdolności ani nakładów finansowych. Z drugiej strony jest też bardzo trudne, bo wymaga dyspozycyjności i zaangażowania. Może być zarówno dla nauczycieli, jak i rodziców praktycznym pomysłem na pożyteczne spędzenie czasu z dzieckiem, pomysłem, jak wychować dziecko, by zapewnić mu wszechstronny rozwój.

Opracowała: Halina Mikołajczak